درباره هینی سرور فیلم‌سازِ فمینیستِ یهودی لبنانی

 

ترجمه مانیا اکبری 

همانطور که ما را افرادی از جهان سوم نامیدند، می‌بایست ایده‌ی راجع به شرح فیلم مبتنی بر رمان بورژوازی غرب قرن ۱۹ را با تعهد به هارمونی رَد کنیم. جوامع ما توسط قدرت استعماری به شدت شکاف‌زده و ترکیده شده‌اند ما باید بتوانیم در آن نفوذ کنیم و نقش بپذیریم. در جوامع ما شکاف‌های عظیمی وجود دارد و فیلم باید این شکافها را تشخیص دهد. این جملات گفتار هینی سرور است.

هینی سرور در سال ۱۹۴۵ در بیروت به دنیا آمد و مطالعات جامعه‌شناسی را در دانشگاه فرانسه بیروت (اکول سوپریور دو لتر) شروع کرد و سپس به مطالعات انسانی اجتماعی در دانشگاه سوربن پاریس ادامه داد، جایی که دانشجوی دو استاد جامعه‌شناسِ مارکسیست، «ماکسیم رودینسون» و محقق و فیلمساز «جین روچ» بود. در سال ۱۹۶۹، در حالی که دکترای خود را در مورد وضعیت زنان لبنانی و عرب دنبال می‌کرد و به عنوان روزنامه‌نگار برای مجله‌ی آفریقایی -آسیا کار می‌کرد، وی مبارزات جبهه‌ی مردمی برای آزادی خلیج عرب اشغالی را که یک «سازمان انقلابی ملی‌گرای مارکسیست وعرب در کشورهای عربی خلیج فارس بود و این جبهه در سال ۱۹۶۸ به عنوان جانشین جبهه آزادیبخش ظفار سازماندهی شد» را پوشش می‌داد. وی برای ساخت یک فیلم در مورد جنبش فمینیستی قبل از اینکه به ظفار برسد دو سال وقت صرف تحقیقات و پیدا کردن منابع مالی کرد. هینی سرور و تیمش از مرز یمن، «پانصد مایل از صحرا و کوهستان با پای پیاده، زیر بمباران نیروی هوایی سلطنتی بریتانیا»ً را طی کردند، تا به منطقه‌ی نبرد برسند و تنها سند شلیک شده در عمق منطقه‌ی آزاد شده را ضبط کنند.

فیلم « زمان آزادی فرا رسیده است.» در سال ۱۹۷۴ تکمیل شد و در جشنواره فیلم کن انتخاب شد، هینی سرور را اولین زن عرب می‌دانند که فیلمش در جشنواره بین‌المللی کن حضور داشت. این مستند با احتساب چهار سال بازسازی در مجموع ده سال از زمان زیست او را گرفت.

شش سال طول کشید تا به فیلم بعدی خود، لیلا و گرگ‌ها (۱۹۸۴) برسد، در فیلم او به تاریخ‌های مقاومتِ پنهان شده‌ی زنان در مبارزات به ویژه زنان فلسطین و لبنان، با نگاهی اساطیری و ساختاری زیباشناسانه و به کمک متریال آرشیوی و نگرشی سیاسی و مردمی می‌پردازد. به قول او: «چرا زنان نباید جاه‌ طلب باشند؟ از آنجایی که مردان فقط می‌خواهند زنان به طور انحصاری به مسائل زنان مانند خانه، خانواده و غیره بپردازند، آنها می‌خواهند ما را خانه‌نشین کنند. من از این ناراحتم ما باید به امور عمومی و مسائل سیاسی هم بپردازیم.» هینی سرور از زمان راه‌اندازی یک گروه مطالعاتی فمینیستی در لبنان در اوایل دهه ۱۹۶۰، درباره‌ی موقعیت زنان، به‌ویژه در جوامع عربی سخن گفت.

 او در مورد تصویر و نقش زنان در سینمای عرب بسیار زیاد صحبت کرد و نوشت. در سال ۱۹۷۸، همراه با سلما باکار، فیلمساز تونسی و مگدا واصف، مورخ سینمای مصر، مانیفست «برای بیان خود، زن عرب» را نوشت و تا به امروز پرشور در حمایت از فمینیسم کوشید و در مسیر فمینیستی خود فعال بود. او فیلمی را در ویتنام  فیلمبرداری کرد «برخاستن از بالا : زنان ویتنام » سال ۱۹۹۵ و تنها فیلمسازی بود که از خواننده‌ی معترض عرب «شیخ امام» در خانه و محل کارش فیلمبرداری کرد. هنری سرور می‌گوید: در نگاه من، سینمای عرب باید به سمت انقلاب ملی دموکراتیکی که در حال گذر از آن هستیم، هدایت شود. برای پاسخ به این سوال، باید ابتدا دوره‌ی تاریخی که در حال گذر است و وظایف سیاسی هر فرد عرب، بدون توجه به اینکه آیا یک سازنده فیلم هستند یا خیر، را تعریف کنیم. امروزه، جهان عرب در دوره‌ای از انقلاب ملی دموکراتیک است. دشمن اصلی ما امپریالیسم و متحدان محلی آن، بورژوازی کمپرادور و فئودالیسم هستند. اساس این انقلاب عرب، از جمله طبقات کارگر و کشاورزان و مردم فقیرو در حاشیه است. پیشتاز البته طبقه‌ی کارگران هستند. اگر بخواهیم عنصر اصلی را شناسایی کنیم، اگر بخواهیم با تفنگِ دوربین خود به هدف بزنیم، باید تلاش خود را علیه دشمن اصلی متمرکز کنیم و صدای اصلی انقلاب را، یعنی مردم فقیر و در حاشیه رانده شده را بالا ببریم. ثروتمندان هزاران سال است که سوژه و فاعل هنر درهمه‌ی اظهارات خود بوده‌اند. این موضوع در سینما نیز از زمان اختراع آن صدق کرده است. بنابراین، از نگاه محتوایی، دشمن مردم سینمایی است که توسط نقیض برای استفاده ثروتمندان و طبقه‌ی متوسطی که می‌خواهند دست‌هایشان را تمیز، چشمانشان را بسته و گوش‌هایشان را کَر نگه دارند، ساخته شده است. دشمن ما سینمایی است که از ستم ملی و اجتماعی در تمام اشکال آن، از جمله ستم به زنان، سخن نمی‌گوید و آن را محکوم نمی‌کند. دشمن ما سینمایی است که از غارت منابع ملی ما، از فقر و رنج ایجاد شده سخن نمی‌گوید. دشمن ما سینمایی است که پشت سَرِ رخدادهای تاریخی می‌پیچد و با ارائه یک رویکرد غرق شده در گذشته‌ی افسانه‌ای، به چیزی جز فرار از حال و فریب مردم پناه می‌برد. دشمن ما هر نوع سینمایی‌ست که به ظاهر به مشکلات جهانی می‌پردازد اما به ابعاد اجتماعی و ملی این مشکلات نظر ندارد. مثلا نمی‌شود «بی قصد و غرض» از عشق سخن گفت. چرا که عشق در دو جامعه‌ که در یکی زن و مرد در حقوق شهروندی برابرند و در جامعه‌ی دیگری زن برده‌ی مرد یا بارکش و جورکش و تحت تسلط مرد است، تفاوت دارد. دشمن ما سینمایی است که برای اشراف و تنبلان اختصاص یافته است. دشمن ما سینمایی است که زیر فشار ترور اخلاقی و انسانی، یک اثر هنری کامل و پایان می‌یابد. دشمن ما سینمایی است که در جستجوی ایجاد اشکال جدید برای بیان محتوای جدید نیست و انگیزه هم ایجاد نمی‌کند. دشمن ما سینمایی است که در راحتی فکری استقرار یافته و در قانون زیبایی‌شناسی برای ثروتمندان است. دشمن ما سینمایی‌ست که از نمادها، نمایش‌ها و ارزش‌های اخلاقی انسانی سواستفاده می‌کند. نمی‌توانیم به مسئولیت‌هایمان به عنوان سازندگان فیلم با حقارت برخورد کرده و تأثیر عظیم تصاویر و صداها را نادیده بگیریم. امپریالیست‌ها و سرمایه‌داران از طرف خود، در حال حاضر، کل تمدن ما را در معرض خطر جانی قرار داده‌اند. دشمن ما هر نوع سینمای مبتذل، هر نوع سینمای ساده‌ساز و پیروزی‌محور است، زیرا به مرور به عوام‌فریبی میل می‌کند.

 گفتگوی ردکات با مهدخت مولایی در مورد فیلم کوتاهش هما

 گفتگوی ردکات با مهدخت مولایی در مورد فیلم کوتاهش هما

مهدخت مولایی فارغ التحصیل رشته ی صنایع دستی در دانشگاه هنر تهران است. او حرفه ی خود را با بازیگری شروع کرد و در این سالها موفق به دریافت جوایزی از جمله جایزه ی جشنواره ی فیلمهای مستقل برزیل شد. او همچنین کاندید استعداد نو ظهور آسیا از جشنواره ی بین المللی فیلم شانگهای...

گفتگوی ردکات با الهه اسماعیلی در مورد فیلم «خونه» 

گفتگوی ردکات با الهه اسماعیلی در مورد فیلم «خونه» 

بیوگرافی کوتاه: فارغ التحصیل کارگردانی سینما. سازنده فیلم های کوتاه «عروسک»،‌ «میشه بغلت کنم»، و «خونه» که در جشنواره های معتبر متعددی در سراسر دنیا نمایش داده شده اند. خلاصه سیناپس خونه: الهه برای کمک به خانوادش برای انتقال به خونه جدید به مشهد میرود، اما امیدوار است...

گفتگوی ردکات با افسانه سالاری در مورد فیلمهایش 

گفتگوی ردکات با افسانه سالاری در مورد فیلمهایش 

ردکات: رابطه تدوین و فیلمسازی را چطور و چگونه بهم متصل می بینید. بالاخص که شما در هر دو زمینه فعال هستید.؟  در سینمای مستند تدوین و کارگردانی بسیار بهم وابسته هستند و گاه‌ مرز بین آن‌ها بسیار باریک است. در مقیاس بزرگ‌ ‌و برای پیدا کردن خط روایی فیلم، خصوصا در...

مصاحبه مانیا اکبری با نینا منکِس

مصاحبه مانیا اکبری با نینا منکِس

ویراستار: مارکتا یاکشووا از نینا منکِس به‌عنوان پیشگام سینمای فمینیستی و یکی از برجسته‌ترین فیلم‌سازان مستقل ایالات متحده آمریکا یاد می‌شود. آثار او در جشنواره‌های بزرگ بین‌المللی فیلم به نمایش درآمده اند؛ از جمله چندین اکران در جشنواره‌های ساندنس، برلیناله، کن،...

درباره فیلمهای مری‌جیرمانوس صبا

درباره فیلمهای مری‌جیرمانوس صبا

نویسندگان : مریم راز،  فرزاد عظیم‌ بیک، مانیا اکبری  مری جیرمانوس صبا جغرافیدان و هنرمندی است که در زمینه‌های فیلم، متن، اجرا و سازماندهی سیاسی کار می‌کند تا به پرسش‌هایی درباره کار، مراقبت و جنبش‌های اجتماعی در جهان عرب و به‌صورت بین‌المللی بپردازد. مری عضو تعاونی...

«زنان در میدان مبارزه»؛ کدام زنان در کدام میدان؟

«زنان در میدان مبارزه»؛ کدام زنان در کدام میدان؟

نویسنده: پگاه پزشکی  متن پیش‌رو بر اساس نه فیلم از زنان فیلمسازعرب تحت عنوان «جایگاه زن عرب در مبارزه است » توسط پگاه پزشکی نوشته شده است. این مجموعه توسط جیووانی ویمِرکاتی گردآوری شده و در کریپتوفیکشن ارائه داده شده است.  وقتی به مبارزه و مقاومت فکر می‌کنیم در...

چیزهای بسیاری برای گفتن دارم

چیزهای بسیاری برای گفتن دارم

مارکتا یاکشووا مقدمه کریپتوفیکشن، به بنیان‌گذاری مانیا اکبری و با همکاری جووانی ویمِرکاتی به عنوان هنرپرداز [کیوریتور]، مجموعه‌ای از ۹ فیلم متنوع را ارائه می‌دهد که همگی ساخته‌ی کارگردانان زن با پیشینه‌ای از خاورمیانه هستند و به مسائلی پیرامون فلسطین و دیگر کشورهای...

زبان در سینمای زنان عرب: درباره زیبایی‌شناسی بیانگری و لکنت!

زبان در سینمای زنان عرب: درباره زیبایی‌شناسی بیانگری و لکنت!

نوشته: امین پاک پرور – سپتامبر ۲۰۲۴ در ساحت سینمای فمینیسم، بیان و عدم بیان، هریک چارچوبی هستند برای مقاومت در برابر ساختارهای سلطه. فیلمسازانی که در این نوشتار به بحث میگذارم، از زبان—چه در حضور و چه در غیاب آن—برای به چالش کشیدن و نقد نظام‌های استعماری و مردسالارانه...

جستار در باب زیست دوگانه‌ی زن جنوب جهان در آثار لاریسا سنسور

جستار در باب زیست دوگانه‌ی زن جنوب جهان در آثار لاریسا سنسور

نویسنده: مریم شایسته (نویسنده تحریریه مدرسه فیلم ماجرا) من جهان فیلم‌های لاریسا سنسور را با عینک دو دیدی می‌بینم که تجسم روایت‌ دوگانه‌ها و دوگانگی راوی است. او هر چند در نسلی متفاوت و جغرافیایی دیگر دنیا را تجربه کرده است، اما کند و کاو در فیلم‌هایش گویی ترجمه‌ی جهان...

اشباح آشنا: هانتولوژی و ارواحی که خاطراتمان را تسخیر کرده‌اند

اشباح آشنا: هانتولوژی و ارواحی که خاطراتمان را تسخیر کرده‌اند

نویسنده: مائده معینی (نویسنده تحریریه مدرسه فیلم ماجرا) فرقی نمی‌کند، حتی اگر هیچوقت هیچ روحی زیر تخت‌خوابت نبوده، آن‌ها بالاخره یک‌ جایی آن اطراف حضور داشته‌اند.  اشباح آشنا (۲۰۲۳)، لاریسا سنسور اشباحِ آشنا (۲۰۲۳)، مستند ۴۰ دقیقه‌ایِ ساخته‌ی لاریسا سنسور و سورِن...